RKD STUDIES

Margareta van Kammen
Met dank aan Mieke van der Wal en Annemiek Rens

Jan Sluijters (1881-1957) is een veelzijdige kunstenaar. Hij is vooral bekend als schilder van expressieve en kleurrijke schilderijen, maar hij begon zijn carrière met het maken van illustraties en omslagen voor boeken. Verder heeft hij litho’s, aquarellen, spotprenten en tekeningen gemaakt. In zijn oeuvre bevinden zich daarnaast meerdere door hem geïllustreerde briefkaarten. Van deze briefkaarten zijn een 20-tal exemplaren bewaard gebleven en die bevinden zich in de collectie van het Drents Museum dankzij een langdurig bruikleen van de familie Sluijters. De voorstellingen op deze briefkaarten variëren zeer. Sluijters’ ansichtkaarten laten portretten van mooie dames, zelfportretten en stadsgezichten zien. Hij werkte met verschillende materialen waterverf, inkt of een combinatie hiervan. Toch hebben de briefkaarten allemaal één overeenkomst: ze zijn alle gericht aan Sluijters’ latere echtgenote Bertha Langerhorst.

Het is aannemelijk dat Sluijters met behulp van deze briefkaarten Bertha’s hart heeft gewonnen. Hij leerde haar waarschijnlijk in 1899 kennen, toen hij naar de Van Oldenbarneveldtstraat in Amsterdam verhuisde, vlakbij waar Bertha woonde. Dit was ook het jaar waarin hij zijn eerste kaart aan haar stuurde vanuit zijn geboorteplaats Den Bosch, namelijk op 8 augustus 1899 ‘met de groeten uit ’s Bosch van Jan Sluijters’. In het jaar 1902 zond hij haar ongeveer elke maand een kaart. De jaren daarna tot en met 1904, het jaar van hun huwelijk, bleef hij nog geregeld kaarten sturen. Nadat ze getrouwd waren, stuurde Sluijters nog een enkele kaart. De laatste dateert van na hun scheiding in 1910. De briefkaarten die Sluijters aan Bertha gestuurd heeft, zijn gemaakt in een periode van ongeveer tien jaar (1899-1909).

In 1897 ging Sluijters naar de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijs. Vanaf 1899 werd daar meer aandacht aan stijl- en ornamentleer besteed. En dat heeft duidelijk invloed gehad op Sluijters’ belangstelling voor de decoratieve kunst. Deze belangstelling kunnen we terugzien in de briefkaarten. De stijl van de voorstellingen, de zwierige manier waarop de dames zijn weergegeven, tonen Sluijters’ bekendheid met eigentijdse Franse illustratoren als Jules Chéret, Pierre Bonnard en Théophile-Alexandre Steinlen. Zij leverden illustraties voor de modetijdschriften Le Courrier Français en La Revue Blanche.

Sluijters schreef berichten aan Bertha in de voorstellingen op de voorkant van de kaarten. Zo uitte hij bijvoorbeeld beterschapswensen of liet hij via een kort berichtje weten dat hij wat later thuis zou zijn: “L.B. Ontvangt door deze schoone maagd de hartelijke groet van je vriend Jan die heden verhinderd is voor zes uur bij je te komen. Ik kom half tien ...”. Vaak vroeg hij of ze zin of tijd had om ergens naar toe te komen, maar ook Nieuwjaarswensen en verjaardagfelicitaties vielen bij Bertha in de brievenbus.

Sluijters portretteerde tijdens zijn kunstenaarsloopban vaak familieleden. Denk aan de talloze portretten van zijn tweede echtgenote Greet van Cooten, van zijn kinderen Lous, Jan, Rob en Liesje en zijn kleinkinderen Anne, Else, Jan en Victor. Bertha was één van de eersten die hij op deze manier portretteerde. Zij fungeerde vanaf het begin van hun relatie als muze en model. Hij heeft haar getekend, geschilderd en zelfs op een van de briefkaarten afgebeeld. Met name de geïllustreerde briefkaarten geven een bijzonder en soms intiem kijkje in het leven van de jonge Jan Sluijters. Ze laten niet alleen zijn experimenteerdrift en belangstelling voor de Franse kunst zien, maar tonen Sluijters als een liefdevolle man met humor en levenslust.

Omslag afbeelding
Jan Sluijters
Dame, oranje hoed met zwarte veer, 15 oktober 1902
Private collection